Spreag blag na míosa seo caite faoi Thomás Ó Flaithearta agus Féile na bhFlaitheartach taighde breise ar
scríbhneoirí Árann. Achar gairid sular bhásaigh sé i 1990, thug mac dheirfiúr Thomáis
– an t-iriseoir, craoltóir, agus údar Breandán Ó hEithir as Cill Rónáin – caint
bhreá uaidh ar scríbhneoirí Árann i Scoil an Cheathrar Álainn i bhFearann an
Choirce, scoil a dúnadh i 2005. Thaifead an craoltóir agus aisteoir Árannach,
Máirtín Jaimsie Ó Flaithbheartaigh, an chaint do Raidió na Gaeltachta. Le linn
a chuid cainte, thug Breandán suntas do bhisiúlacht na n-údar áitiúil agus d’áirigh
breis agus trí scór leabhar ó phinn na n-oileánach. “Is mór an lear é as áit bheag,”
a dúirt sé, agus b’fhíor dó. I gCiarraí na caide, áiríonn Mícheál de Mórdha in
Ionad an Bhlascaoid Mhóir cúig leabhar is fiche as oileánra s’acusan ó dheas.
Mar sin, is gaire í toirt chanóin Árann do thoirt chanóin Lios Tuathail, ina
bhfuil – dar le Cara Trant sa Kerry Writers’ Museum – go hard os cionn céad
leabhair.
Ag cur le hiarrachtaí
Chumann Liam & Tom O’Flaherty ceiliúradh a dhéanamh ar roinnt dár
scríbhneoirí áitiúla, seolann blag na míosa seo liosta de na leabhair, idir
beag agus mór, a scaoileadh as trí oileán Árann. Rinne mé iarracht a bheith
cuimsitheach ach táim ag brath oraibhse anois, a léitheoirí, moltaí a roinnt ar
bhur gcaoithúlacht. Ní áirím anseo iriseoireacht na n-oileánach, a bhfuil
liosta eile le háireamh sa mhéid toirtiúil sin, ná cnuasaigh béaloidis a chruthaigh
oileánaigh le gairid (Mná Fiontracha Árann, Comharchumann Chaomháin), ná
cnuasaigh a bhaineann le hoileáin eile (m.sh. Olwen Gill et al., Island Writings: A unique collection from 14
islands off the coast of Ireland (Women’s Interisland Network, 2007)). Ní
áirím ach oiread leabhair a scríobh daoine a mhair tamall fada in Árainn ach nárbh
de bhunadh na n-oileán iad; ina measc siúd, molaim go háirithe Oileáin Árann (Baile Átha Cliath:
Muinntir C.S. Ó Fallamhain i gcomhair le Oifig an tSoláthair, 1930) a scríobh
an tAthair Mártan Ó Domhnaill (1877–1963) as An Mhala Raithní, Co. Mhaigh Eo –
an chéad leabhar Ghaeilge a scríobhadh faoi Árainn – agus Ó Thrá Anoir (Cathair na Mart, Co. Mhaigh Eo: Foilsiúcháin
Náisiúnta Teo., 1985) a scríobh an t-oide scoile Dónal Ó Flannagáin (1922-1989)
a rugadh sa Ráth, Co. Chorcaí. Níl aon chaint anseo ach oiread ar leabhair
iomadúla James Brendan Connolly (1868-1957), fear a rugadh i nDeisceart Boston
ach arbh as Árainn dá mhuintir. Tá blag dá chuid féin tuillte aigesean, ag a
scéal agus ag a shaothar spleodrach. Sa líon cláraithe thíos – a áiríonn
leabhair a foilsíodh ó 1901 anuas – tá os cionn céad leabhair agus, mar is
ionann d’amhráin Árann, is mó fir ná mná a chuir díobh iad.
*
Last month’s blog about Tom O’Flaherty and The O’Flaherty Summer School inspired some additional
research on Aran writers. Shortly before he died in 1990, Tom’s nephew Breandán Ó hEithir – the journalist, broadcaster and author from Cill Rónáin – gave a
fine lecture on Aran writers in Scoil an Cheathrar Álainn, a primary scoil in Fearann
an Choirce that was closed in 2005. The lecture was recorded for Raidió na Gaeltachta by another islander, the broadcaster and actor Máirtín Jaimsie Ó
Flaithbheartaigh. In his talk, Breandán paid homage to the prolificacy of Aran
writers, who had produced over sixty books, he reckoned. “Is mór an lear é as
áit bheag” – “It’s a large haul from a small place,” he said, and he was right.
In Kerry, Mícheál de Mórdha of the Blasket Centre calculates that twenty-five
books emerged from the Blasket Islands so, in terms of volume, the Aran canon
compares more with that of Listowel, which – according to Cara Trant of the
Kerry Writers’ Museum – includes well over a hundred books.
Adding to the efforts of
the Liam & Tom O’Flaherty Society to celebrate some of Aran’s writers, this
blog shares a list of books and booklets that have emerged from the three Aran
islands. I have tried to be as comprehensive as possible but I am now relying
on you, dear readers, to make recommendations at your leisure. The list excludes
journalistic works by islanders, works that are so numerous they require a list
of their own; folklore collections created more recently by islanders (Mná
Fiontracha Árann, Comharchumann Chaomháin); and literary collections pertaining
to other Irish islands (e.g. Olwen Gill et al., Island Writings: A unique collection from 14 islands off the coast of
Ireland (Women’s Interisland Network, 2007)). The list also excludes books
written by people who came from elsewhere to live for a long time in Aran;
among those, I recommend especially Oileáin
Árann (Baile Átha Cliath: Muinntir C.S. Ó Fallamhain i gcomhair le Oifig an
tSoláthair, 1930) by Fr Mártan Ó Domhnaill (1877–1963) from Mulranny, Co. Mayo
– the first Irish-language book written about Aran – and Ó Thrá Anoir (Westport, Co. Mayo: Foilsiúcháin Náisiúnta Teo.,
1985) by the schoolteacher Dónal Ó Flannagáin (1922-1989) who was born in
Charleville, Co. Cork. Finally, the list also excludes the substantial oeuvre of James Brendan Connolly (1868-1957), born in South Boston to Aran parents. His spectacular story and
works deserve a blog of their own. The list given below – naming first editions
published since 1901 – numbers over a hundred books and, as with the songs of
Aran, the authors feature more men than women.
Tomás Bán Ó Concheanainn (1870–1961), Baile an
Mhothair, Inis Meáin
An Leighean Deireannach (aistriúchán; 1901)
Blátha Bealtaine (Baile Átha Cliath: Conradh na Gaeilge, 1902)
Mion-Chomhradh (Baile Átha Cliath: Conradh na Gaeilge, 1904)
Focla Gnótha agus Cora Cainte (Baile Átha Cliath: Conradh na
Gaeilge, 1904)
Gormfhlaith (Baile Átha Cliath: Conradh na Gaeilge, 1905)
Mac-Ghníomhartha Bhriain (Baile Átha Cliath: Conradh na
Gaeilge, 1905)
An Fear Cruaidh-Chríoch (aistriúchán; Baile Átha Cliath:
Conradh na Gaeilge, 1905)
Laochra Gaedhael (Baile Átha Cliath: Comhlucht Oideachais na
hÉireann, 1923)
Seoda na Sean: Inis Fáil (leabhrán scoile; Baile Átha Cliath:
Brún & Ó Nualláin, 1924)
Seoda na Sean: Eamhain Mhacha (leabhrán scoile; Baile Átha Cliath:
Brún & Ó Nualláin, 1924)
Seoda na Sean: Fianna Éireann (leabhrán scoile; Baile Átha Cliath:
Brún & Ó Nualláin, 1924)
Peadar Ó Concheanainn (1878-1957), Baile an
Leisín, Inis Meáin
Inis Meáin: Seanchas agus Scéalta (Baile Átha Cliath: An Gúm, 1931)
Tomás Ó Flaithearta (1890-1936), Gort na gCapall,
Árainn
Aranmen All (London: Hamish Hamilton; Dublin: At the Sign of
the Three Candles, 1934)
Cliffmen of the West (London, Edinburgh: Sands & Co., 1935)
Cliffmen of the West (London, Edinburgh: Sands & Co., 1935)
Liam Ó Flaithearta (1896-1984), Gort na gCapall, Árainn
Thy
Neighbour’s Wife (úrscéal;
London: Jonathan Cape, 1923)
The Black
Soul (úrscéal; London: Jonathan
Cape, 1924)
Spring
Sowing (gearrscéalta; London:
Jonathan Cape, 1924)
Civil War (leabhrán;
London: E. Archer, 1925)
The Informer (úrscéal; London: Jonathan
Cape, 1925)
The
Terrorist (leabhrán; London: E. Archer, 1926)
Darkness: A
Tragedy in Three Acts (dráma; London: E. Archer, 1926)
The Child of
God (leabhrán: London: E. Archer, 1926)
Mr. Gilhooley (úrscéal; London: Jonathan
Cape, 1926)
The Tent (gearrscéalta; London: Jonathan
Cape, 1926)
The Wilderness (novel first serialised in The Humanist 1927; republished in book form, Dublin: Wolfhound
Press, 1978)
The Fairy Goose and two other stories (gearrscéalta; London: Faber &
Gwyer, Ltd., 1927)
The Life of Tim Healy (beathaisnéis; London: Jonathan
Cape, 1927)
The Assassin (úrscéal; London: Jonathan
Cape, 1928)
Red Barbara and other stories (gearrscéalta; London: Faber &
Gwyer, Ltd., 1928)
A Tourist’s Guide To Ireland (satirical booklet; London: Mandrake
Press, 1929)
The House of Gold (úrscéal; London: Jonathan
Cape, 1929; republished in
2013)
Return of the Brute (úrscéal; London: Mandrake Press, 1929)
Mountain Tavern and other stories (gearrscéalta; London: Jonathan
Cape, 1929)
Joseph
Conrad: an appreciation (leabhrán, Blue Moon Booklets No.1; London: E.
Lahr, 1930)
Two Years (dírbheathaisnéis;
London: Jonathan
Cape, 1930)
I Went To
Russia (dírbheathisnéis; London:
Jonathan Cape, 1931)
The Puritan (úrscéal; London: Jonathan Cape,
1931)
The Ecstasy Of Angus (úrscéal; London: Joiner & Steele, 1931)
A Cure for
Unemployment (leabhrán, Blue Moon Booklets No.8; London: E. Lahr, 1931)
Skerrett (úrscéal; London: Victor Gollancz Ltd., 1932)
The Wild Swan and other stories (gearrscéalta; London: William Jackson
Ltd., 1932)
The Martyr (úrscéal; London: Victor Gollancz Ltd., 1933)
Shame The Devil (dírbheathaisnéis; London: Grayson & Grayson,
1934)
Hollywood Cemetery (úrscéal; London: Victor Gollancz Ltd., 1935)
The Short Stories of Liam O’Flaherty (gearrscéalta; London: Jonathan Cape, 1937;
revised, New York: The Devin-Adair Company, 1956)
Famine (úrscéal; London: Victor Gollancz, 1937)
Land (úrscéal; London: Victor Gollancz Ltd., 1946)
Two Lovely Beasts and Other Stories (gearrscéalta; London: Victor Gollancz
Ltd., 1948)
Insurrection (úrscéal; London: Victor Gollancz Ltd., 1950)
Dúil (gearrscéalta;
Baile Átha Cliath:
Sáirséal & Marcaigh, 1953)
Irish
Portraits: Short Stories (gearrscéalta;
London: Sphere Books Ltd., 1970)
The Pedlar’s Revenge and other stories (gearrscéalta; Dublin: Wolfhound
Press, 1976)
The Letters Of Liam O’Flaherty (published posthumously; Dublin:
Wolfhound Press, 1996)
Pat Mullen (c.1883-1972),
Cill Rónáin, Árainn
Man of Aran (London: Faber & Faber, 1934)
Hero Breed (London: Faber & Faber, 1936)
Irish Tales (London: Faber & Faber, 1938)
Come Another Day (London: Faber & Faber, 1940)
Colm P. Ó hIarnáin (1914-1989), Eoghanacht, Árainn
Gleann an Chuain (gearrscéalta; Baile Átha Cliath: Clódhanna Teo.,
1978)
Máirtín Ó Direáin (1910–1988), Sruthán, Árainn
Coinnle Geala (Baile Átha Cliath: Brún & Ó Nualláin, 1942)
Dánta Aniar (Baile Átha Cliath: Brún & Ó Nualláin, 1942)
Rogha Dánta (Baile Átha Cliath: Sáirséal & Dill, 1949)
Ó Mórna agus Dánta Eile (Baile Átha Cliath: Cló Morainn, 1957)
Feamainn Bhealtaine (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1961)
Ár Ré Dhearóil (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1962)
Cloch Choirnéil agus dánta eile (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1966)
Crainn is Cairde (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1970)
Ceacht an Éin (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1979)
Dánta 1939-1979 (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1980)
Selected Poems – Tacar Dánta (Newbridge, Co. Kildare: Goldsmith Press, 1984)
Béasa an Túir (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1984)
Craobhóg Dán (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1986)
Dánta Aniar (Baile Átha Cliath: Brún & Ó Nualláin, 1942)
Rogha Dánta (Baile Átha Cliath: Sáirséal & Dill, 1949)
Ó Mórna agus Dánta Eile (Baile Átha Cliath: Cló Morainn, 1957)
Feamainn Bhealtaine (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1961)
Ár Ré Dhearóil (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1962)
Cloch Choirnéil agus dánta eile (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1966)
Crainn is Cairde (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1970)
Ceacht an Éin (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1979)
Dánta 1939-1979 (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1980)
Selected Poems – Tacar Dánta (Newbridge, Co. Kildare: Goldsmith Press, 1984)
Béasa an Túir (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1984)
Craobhóg Dán (Baile Átha Cliath: An Clóchomhar, 1986)
Dara Beag Ó Fátharta (1920–2012), Baile an Dúna,
Inis Meáin
Cloch an Fhaoileáin (eag. M.F. Ó Conchúir; Indreabhán: Clódóirí
Lurgan, 1982)
Cloch na nGabhar (eag. Ciarán Ó Coigligh; Baile Átha Cliath:
Coiscéim, 2003)
Breandán Ó
hEithir (1930-1990), Cill Rónáin/Mainistir, Árainn
Thar Ghealchathair Soir: léacht a tugadh ag Scoil Gheimhridh Mherriman, 1971 (Baile Átha Cliath: Cumann Mherriman, 1973)
Lig Sinn i gCathú (úrscéal; Baile Átha Cliath: Sáirséal & Dill, 1975)
Willie the Plain Pint agus an Pápa (aistí; Baile Átha Cliath: Cló Mercier, 1977)
Lead Us Into Temptation (novel; Routledge & Kegan Paul, 1978)
Over the Bar: a personal relationship with the GAA (Dublin: Ward River Press, 1984)
Ciarán Fitzgerald agus Foireann Rugbaí na hÉireann (Baile Átha Cliath: Coiscéim, 1985)
The Begrudger’s Guide to Irish Politics (satire; Dublin: Poolbeg, 1986)
This is Ireland (Dublin: O’Brien Press, 1987)
Sionnach ar mo Dhuán (úrscéal; Baile Átha Cliath: Sáirséal & Marcaigh, 1988)
An Nollaig Thiar (Baile Átha Cliath: Poolbeg, 1989)
A Pocket History of Ireland (Dublin: O’Brien Press, 1989)
An Chaint sa tSráidbhaile (aistí, eag. Caoilfhionn Nic Pháidín; Baile Átha Cliath: Comhar Teo., 1991)
An Aran Reader (eag. le Ruairí Ó hEithir; Dublin: Lilliput Press, 1991)
Thar Ghealchathair Soir: léacht a tugadh ag Scoil Gheimhridh Mherriman, 1971 (Baile Átha Cliath: Cumann Mherriman, 1973)
Lig Sinn i gCathú (úrscéal; Baile Átha Cliath: Sáirséal & Dill, 1975)
Willie the Plain Pint agus an Pápa (aistí; Baile Átha Cliath: Cló Mercier, 1977)
Lead Us Into Temptation (novel; Routledge & Kegan Paul, 1978)
Over the Bar: a personal relationship with the GAA (Dublin: Ward River Press, 1984)
Ciarán Fitzgerald agus Foireann Rugbaí na hÉireann (Baile Átha Cliath: Coiscéim, 1985)
The Begrudger’s Guide to Irish Politics (satire; Dublin: Poolbeg, 1986)
This is Ireland (Dublin: O’Brien Press, 1987)
Sionnach ar mo Dhuán (úrscéal; Baile Átha Cliath: Sáirséal & Marcaigh, 1988)
An Nollaig Thiar (Baile Átha Cliath: Poolbeg, 1989)
A Pocket History of Ireland (Dublin: O’Brien Press, 1989)
An Chaint sa tSráidbhaile (aistí, eag. Caoilfhionn Nic Pháidín; Baile Átha Cliath: Comhar Teo., 1991)
An Aran Reader (eag. le Ruairí Ó hEithir; Dublin: Lilliput Press, 1991)
An tSiúr Finnín Ní Chonceanainn (1932-), Baile an
Mhothair, Inis Meáin
Tomás Bán (beathaisnéis, le Ciarán Ó Coigligh; Baile Átha
Cliath: Conradh na Gaeilge, 1996)
Bruach na Coiribe, agus Dánta Eile (Baile Átha Cliath: Coiscéim, 2006)
Peadar Sheán Shiúnac (Peadar Mór) Mhac Conaola (1947-),
Cinn an Bhaile, Inis Meáin
An Géidséara agus Amhráin Eile (eag. Ciarán Ó Coigligh; Comharchumann
Inis Meáin, 1997)
Trácht Each & Amhráin Eile (Baile Átha Cliath: Coiscéim, 2006)
Pádraig Ó Tuathail, Bun Gabhla, Árainn
Aran to Africa: An Irishman’s Unique Odyssey (dírbheathaisnéis; Nuascéalta, 2013)
Antoine Powell, Eochaill, Árainn/Nua-Ghuine Phapua
Oileáin
Árann: stair na n-oileán anuas go dtí 1922 (Dublin:
Wolfhound, 1983)
Dara Ó Conaola, Inis Meáin/An Baile Thíos, Inis
Oírr
Cuairt ar Oileáin Árann/Guide to the Aran Islands (Published annually by Ceardshiopa
Inis Oírr Teo; 1978-)
An Gaiscíoch Beag (Baile Átha Cliath: An Gúm, 1979)
Mo Chathair Ghríobháin agus scéalta eile (gearrscéalta; Baile Átha Cliath: An
Gúm, 1981)
Cor in Aghaidh an Chaim (Ceardshiopa Inis Oírr Teo, 1983)
Amuigh Liom Féin (Ceardshiopa Inis Oírr Teo, 1988)
An Teachín Ceann Tuí/Thatched Homes of the Aran
Islands (Ceardshiopa
Inis Oírr Teo, 1988)
Night Ructions: selected short stories (Forrest Books, London & Cló
Iar-Chonnachta, Co. na Gaillimhe, 1990)
Misiún ar Muir/Sea Mission (An Ceardshiopa Inis Oírr Teo, 1992)
Albert Power: Saol agus Saothar (Ceardshiopa Inis Oírr Teo, 1996)
Mairéad Conneely, Baile an Mhothair, Inis Meáin
Between Two Shores/Idir Dhá Chladach: Writing the
Aran Islands, 1890-1980
(Series: Reimagining Ireland Vol.32; Oxford: Peter Lang, 2011)